راهنمای نویسندگان
تاریخ آخرین به‌روز رسانی: ۲۳ژوئیه۲۰۲۱ برابر با اول مرداد۱۴۰۰
در این صفحه، قواعد و اصول نگارشی و چهارچوب نگارش مقاله برای ژورنال آزادی اندیشه در دسترس شماست. نسخه اول این اصول و قواعد، در تاریخ اول مرداد۱۴۰۰ برابر با ۲۳ژوئیه۲۰۲۱، و پس از انجام تغییرات بنیادین در ساختار و قواعد نشر و چاپ ژورنال آزادی اندیشه به عنوان یک ژورنال دوزبانه علمی-پژوهشی دارای اعتبار که به‌ویژه مقالات فارسی آن با استانداردهای بین‌المللی و فناوری‌های دیجیتال سازگاری یافته باشد، تهیه شده‌است.
این نوشته، در آینده و با توجه به تجربیات نشر الکترونیک و همسانی و یکدستی بیشتر، ممکن است به‌روز شود. به تاریخ به‌روزرسانی بالای این نوشته توجه کنید.
شیوه ارجاع‌دهی (استنادها)
همه ژورنال‌های منتشر شده از سوی انتشارات ایران آکادمیا، از شیوه (استایل) شیکاگو (نسخه یادداشت) برای استنادهای درون‌متنی و بخش کتابشناسی (مراجع) استفاده می‌کنند. دلایل این انتخاب صرفا فنی و در راستای سازگاری مقالات فارسی و انگلیسی در موتورهای جستجو، نمایه‌سازها و شیوه‌های دیجیتال بررسی مقالات است. همچنین به‌دلیل اختلاف زبان فارسی و زبان‌های چپ‌نویس، داشتن شیوه‌ای همسان که به دستور خط و آسان‌خوانی نوشتار فارسی آسیبی وارد نکند و در عین حال از شیوه‌های مرسوم و جهانی استناد بهره‌مند باشد، شیوه شیکاگو برگزیده شده است.
برای اطلاع از جزئیات استنادکردن در شیوه‌نامه شیکاگو، به وبسایت رسمی شیوه شیکاگو در این آدرس مراجعه کنید.
در آینده، مجموعه جُستارهایی در آگورا؛ تریبون ایران آکادمیا، درباره شیوه‌های ارجاع (استناد) و دیگر جُستارهای سودمند برای نویسندگان ژورنال‌های منتشر شده از سوی انتشارات ایران آکادمیا منتشر خواهد شد.
قواعد کلی و مهم استناد (ارجاع‌دهی) در ژورنال:
۱- همه استنادهای درون‌متنی و پایانی به منابع غیرفارسی (لاتین)، باید به لاتین وارد شوند. هیچ گونه تغییری در شیوه یادداشت شیکاگو (که وارد کردن استنادهای درون‌متنی به صورت پانویس، و کتابشناسی یا بخش منابع پایانی به سبک استاندارد شیکاگو است) مجاز نیست.
۲- استنادهای درون‌متنی به منابع فارسی (یا کُردی، عربی وغیره)، تنها اگر نسخه انگلیسی یا لاتینی از آن‌ها وجود نداشته باشد، جایز است.
۳- همه استنادهای پایان متن (در بخش کتابشناسی یا منابع) به منابعی که به زبان غیر انگلیسی و لاتین (عربی، کردی، فارسی و غیره) هستند، باید به لاتین ترجمه یا آوانگاری شوند. استاندارد آوانگاری پذیرفته ژورنال، در حال حاضر، شیوه‌نامه نویسه‌گردانی تدوین شده توسط دکتر محمد معین است.
تصاویر برگرفته از ویکیپدیای فارسی
دستور خط
در نگارش مقالات فارسی، فرهنگ املایی و دستور خط فرهنگستان، به طور کلی، مورد پذیرش است. برای ایجاد یکدستی در مقالات فارسی منتشر شده، ناگزیر از پذیرش یک دستور خط هستیم.
همچنان که در بالا آمد، دستور خط فرهنگستان «به طور کلی» پذیرفته شده است. روشن است که در جایی دستور زبان دچار وضعیت استثنایی باشد و تفاوت‌هایی ایجاد شود.
از میان انبوه قواعد نگارشی، برخی که ممکن است مشابه دستور خط فرهنگستان نباشند و برای اهداف این ژورنال اهمیت بسیار دارند، در زیر توضیح داده‌شده‌اند.
اعتباربخشی و توضیح:
نکات زیر، برگرفته از سایت «ویراستاران» (از این لینک) با اعمال برخی تغییرات جزئی هستند. ما نکات زیر را با توجه به نیازهای فنی و در راستای سازگاری بیشتر در نشر الکترونیک و سامانه‌های نمایه‌سازی بین‌المللی، درست و سودمند و کارا ارزیابی کرده‌ایم. این به معنا یا نشانی از وابستگی، ارتباط، همکاری یا تأیید کلی وبسایت ویراستاران نیست. پروژه‌های بسیار ارزشمندی در راستای سازگاری، استانداردسازی و بهبود دستور خط و نگارش زبان فارسی وجود داشته و دارند. متاسفانه بسیاری از این پروژه‌ها به دلایل گوناگون نیمه‌کاره رها شده یا به‌دلیل دشواری‌های راه متوقف شده‌اند.
فاصله‌گذاری کلمات
- درون یک کلمه:
- فاصله: نباید
- نیم‌فاصله: در صورت نیاز، باید
- بـیـن دو کلـمه:
- یک فاصله: باید
- بیش از یک فاصله: نباید
- نیم‌فاصله: نباید
عددنویسی
- عدد و معدود ← جدا: یازده تومان، ۲۵ تومان، کوچهٔ ۲۲
- نکته: «بار» و «تا» هم معدود محسوب می‌شود: اولین بار.
- هر تک‌واژهٔ ترکیبی ← نیم‌جدا: ۲۵تومنی، پنجاه‌تومنی، سی‌ساله، هشتاد‌نفری، صددروازه، هشت‌دری، ۳۲۰برگی
- هر عدد ترکیبی ← نیم‌جدا: دویست‌وسی‌وششمین نفر، ۴۳۵هزار نفر، ۵میلیارد و ۴۴۰میلیون و ۳۲هزار نفر
- کوته‌نوشت‌ها ← به عدد می‌چسبد: ص۲۳، ۱۴۹۷م، ۱۳۴۲ش، ش۶۶، ج۷، س۹
- در تاریخ‌نویسی ← ماه‌ها و فصل‌ها به عدد می‌چسبد: ۱۳خرداد۱۳۸۹، ۱۲ذی‌قعده۱۳۶، تابستان۱۳۹۲
- عدد احتمالی ← نیم‌جدا و طبق قاعدهٔ عددنویسی، اگر واودار بود، با رقم و اگر بی‌واو بود، با حرف : دوسه نفر، ۱۲۰۰ – ۱۳۰۰ کیلومتر
- کسرها ← به‌حرف و نیم‌جدا: دوسوم، سه‌چهارم
تذکر:
- «و» و «تا» بین دو رقم ← جدا: ص۴۵۶ و ۴۵۹، پنج تا شش نفر.
- اعشار: فقط /
به
- در فعل:
- بای زینت ← چسبیده: بروم، دست بکشم، بگفتم.
- عبارت فعلی ← جدا: به کار رفت، به دست آورد، به یغما برد، به چاپ رساند، به شمار می‌رود.
- در اسم:
- صفت‌ساز ← چسبیده: بهوش (هوشیار)، بسزا، بحق (درست)، بجا (شایسته)، بهنجار، بسامان، بقاعده (قاعده‌مند).
- قیدساز ← نیم‌جدا: به‌آهستگی، به‌تدریج، به‌عمد، به‌سختی، به‌زحمت، به‌خلافِ، به‌شدت، به‌جِدّ، به‌کلی، به‌ندرت، به‌ضمیمهٔ، به‌غایت.
- میانوند ← نیم‌جدا: سربه‌زیر، سربه‌هوا، خون‌به‌دل، دست‌به‌دست، پشت‌به‌پشت، لابه‌لا، جابه‌جا، روزبه‌روز، منزل‌به‌منزل.
- مصدر ← نیم‌جدا: به‌کاربردن، به‌دست‌آوردن، به‌روزکردن، به‌دورانداختن، به‌فریادرسیدن.
- عبارت‌های عربی ← چسبیده: بلاعوض، بلافصل، بلاشک، بعینه، بنفسه، بشخصه، بالعکس، بالقوه، بالفعل.
- متمم ← جدا: به اتاقم رفتم، به یک سال زندان محکوم شد، به شمیران خواهم آمد، به تو یادآوری کرد، به نام خدا.
- قسم ← جدا: به خدا قسم، به جان عزیزت، به سبیلم قسم، به قرآن.
- واژگان کهن ← چسبیده: بدین، بدان، بدو، بدیشان.
- در حرف اضافهٔ مرکب ← نیم‌جدا: به‌سوی، به‌جهت، به‌نزد، به‌سمت، به‌طرف، به‌واسطهٔ، به‌غیر از، به‌طور (کلی)، به‌شیوهٔ، به‌طرز، به‌سبک.
نشانه‌ها
- در نشانه‌های درنگ . ، ؛ : … ! ؟ قبل: بی‌فاصله؛ بعد: فاصلهٔ کامل.
- در نشانه‌های دربَرگیر «» () ﴿﴾ [] {} < > با درون: بی‌فاصله؛ با بیرون: فاصلهٔ کامل.
نکته: اگر نشانهٔ درنگ و دربرگیر کنار هم آمدند، قاعدهٔ دومی را اعمال می‌کنیم: ). .) - در نشانه‌های ریاضی تنیده در متن فارسی + – = / ÷ × با قبل و بعد: یک فاصله.
قیدسازها
«در» و «بر» و «با» و «از» قیدساز و متمم‌ساز جدا نوشته می‌شود. «به» متمم‌ساز نیز جدا نوشته می‌شود.
فقط «به» قیدساز استثناست و با بعدش نیم‌جدا می‌شود.
منفی‌سازها در واژه‌های مرکب
نیم‌جدا با بعد: بی، نا، ضدّ (همیشه با تشدید)، غیر (مگر اینکه به حرف برسد: غیر از).
جدا از بعد: عدم، نبود، فقدان، فاقد، بدون.
مصدر
مصدر و شبه‌مصدر همیشه نیم‌جداست: ناکام‌شدن.
مگر اینکه در میانه‌اش واژه‌ای دیگر بیاید: نگاه ناپسند انداختن.
یک واحد خواندنی
معمولاً عبارت‌های با یک واحد خواندنی نیم‌جدا نوشته می‌شوند. البته بعضی عبارت‌های با یک واحد خواندنی جداست: مجموعه کتب، سلسله جلسات، سری فیلم‌های بتمن، بهترین شکل، دیگر افراد، خیلی خنک، اندک دقت، این نوع.
اجزای فعل
اجزای فعل همیشه جداست.
پیشوندها در فعل‌های پیشوندی نیم‌جدا نوشته می‌شود. فعل پیشوندی فعل‌هایی هستند تشکیل‌شده از دو تک‌واژ که با این پیشوندها آغاز می‌شوند: در، بر، ور، فرا، فرو، فرود، باز، وا
همچنین «به» در عبارت‌های فعلی جدا نوشته می‌شود.
حرف پسینی
حرف بعد از کلمه، همیشه جدا نوشته می‌شود: نسبت به، در مقایسه با، مبنی بر، مربوط به، با توجه به، بنا بر، بنا به.
صفت اشاره در ترکیب‌ها
«این» و «آن» و «همان» و «همین» در میانهٔ ترکیب‌ها باعث جداشدن نیم‌جداها می‌شوند: به‌جهتِ ← به این جهت.
جدا از بعد
این‌ها را جدا از بعدشان می‌نویسیم: تحت، مورد، زیر، عدم، نبود، فقدان، فاقد، بدون، اهل، هیچ، هر، آن، این.
«قابل» و «غیرقابل» با بعدشان نیم‌جدا نوشته می‌شوند.
القاب
لقب‌های آغازین با بعدشان جدا نوشته می‌شوند: مرحوم، دکتر، شیخ، آیت‌الله، حجت‌الاسلام، مهندس، آقای، خانم و... .
مگر اینکه آن لقب جزء نام آن فرد شده باشد.
عطف وند
اگر کلمه‌ای به کلمهٔ پیشوند یا پسونددار عطف شد، جدا نوشته می‌شود: بی‌دقت و ملاحظه، پیشوند و پسونددار، غیرآبی و خاکی، پررنج و زحمت.
نیم‌فاصله در عربی
در متون عربی، هیچ‌کجا نیم‌فاصله وجود ندارد. همچنین عنوان کتاب‌های عربی و نیز عنوان عربیِ کتاب‌های فارسی باید کاملاً جدا نوشته شود: غرر الحکم و درر الکلم، نهج البلاغه، بحار الانوار، توضیح المسائل.
عربی در فارسی
عبارت‌ها و اسامی عربی در متن فارسی، نیم‌جدا نوشته می‌شوند: ان‌شاءالله، دارالحدیث، دارالقرآن.
