ژورنال ایران آکادمیا

هرمنوتیک و هرمنوتیک عینی

آندریاس ورنت — 2021-10-22

هرمنوتیک به‌عنوان هنر فهم خاستگاه خود را در مسئله تأویل متن مقدس دارد. و از آن‌جا که نقطه اساسی ارجاع تأویل به متن است، هرمنوتیک به لحاظ سرآغاز تأویلی متن‌پایه است Ricoeur ,2004, 1969)). هرمنوتیک با مسئله «معنای حقیقی» متون سرو کار دارد. این تقید سفت‌وسخت به متن، آشکارا گزارشگر این امر است که نویسندگان متون کهن مقدس دینی ( یعنی ابژه‌های تاریخی بسیار مهم تأویل) در دسترس نیستند. از آن‌ها نمی‌توان پرسید که آیا تفسیر متون‌شان مطابقه با نیات ‌آن‌ها بوده است یا نه (Baumann ,1978 ).

چنین تقیدی به کتاب مقدس در نهایت با مفاهیم هرمنوتیکی شلایرماخر و دیلتای پایان می‌یابد. دلبستگی آن‌ها در مسئله فهم، نه

لغت‌شناختی بلکه فلسفی بود. تفاوت بین علوم طبیعی و علوم انسانی نزد دیلتای بر این مبناست که هدف «فهم» در حوزه امور انسانی در تقابل با پژوهش برای «تبیین» پدیده‌های طبیعی قرار دارد.

تاثیر ناسیونالیسم و استعمار بر اسلام‌گرایی

کمال سلیمانی — 2021-10-22

در این مقاله قصد دارم تاثیر ناسیونالیسم و استعمار را بر اندیشه اسلامی مدرن نشان دهم. مقصود من از اندیشه اسلامی مدرن راه و شیوه‌‌هایی است که از طریق آن مسلمانان اسلام را بازتفسیر و مفهوم پردازی می‌کنند. من به گرایش های عمومی تخیل و بازبینی مجدد مسلمانان از اسلام می‌پردازم که از اواخر قرن ١٩ رواج پیدا کرده است. استدلال من این است که اندیشه اسلامی مدرن دارای چندین ویژگی اساسی است که گواه بر تاثیر مواجه جهان اسلام با استعمار غرب است. برای انجام این کار، بدون محدودکردن بحثم به شخصیت یا مکان خاصی، نمونه‌های کثیری را مورد بررسی قرار داده و موارد متفاوتی را بررسی می‌کنم تا نشان دهم که چگونه مسلمانان مدرن عموما گتفمان استعماری را در رابطه با دین، ملت و دولت درونی کرده‌اند. اندیشه اسلامی مدرن به‌طرزی مفرط با اندیشه کنترل قدرت دولت مدرن- که خود ماهیتأ پدیده‌ای است ناسیونالیستی- درآمیخته است.

جابه‌جایی معرفت‌شناسی پناهندگان کوییر

سیما شاخساری — 2021-10-22

هرچه صاحب اختیارتر، آزادی و لذت بیشتر

. فاطیما مرنیسی

در چند سال گذشته، من پژوهش خودم را بر روی تناقض در رژیم‌های پناهندگی متمرکز کرده‌ام، جایی که در آن متقاضیان پناهندگی کوئیر و ترنسجندر ایرانی در ترکیه که منتظر رسیدگی به پرونده‌های خود از سوی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل ( UNHCR ) ، دولت ترکیه و «کشور سوم پناهنده پذیر» هستند، در حالی که به نظر می‌رسد تحت حمایت حقوقی زندگی می‌کنند، از حقوق محروم می‌شوند. در اولین نگاه، ممکن است به نظر برسد که یک متن نیمه اتوبیوگرافی در اواسط دهه ۱۹۹۰ در مورد کودکی فاطیما مرنیسی (۱۹۴۰- ۲۰۱۵) در حرمرسایی در مراکش در رابطه با پژوهش من در مورد رژیم‌های پناهندگی و همبستگی بی ربط است. با این حال، این مقاله این موضوعات به ظاهر متفاوت - حامیت مالی از پناهجویان کوئیر و ترانس، همبستگی کوئیر و روایت نیمه داستانی مرنیسی از زندگی در حرمرسا - را به منظور زیر سوال بردن فرضیات قیاس ناپذیر و پیشنهاد یک تغییر معرفت‌شناختی به هم می‌رساند.

قصد من پرداختن به «کوییر» به‌عنوان یک امر تحلیلی( و بازخوانی نظریه‌های خویشاوندی، رویای سرکشی مرنیسی یا خود مرنیسی به عنوان هنجارشکن و برهم زننده‌ی هنجارهای جنسیتی، سکسوالیته یا خانواده نیست. و همچنین من علاقه‌ای به کشف یک سوژه کوئیر پنهان ندارم، ادعایی مبنی بر اینکه گذشته کوئیر فراموش شده است، یا تحمیل یک هویت قابل فهم یا تمایلی که کوئیر را به شخصیت‌های اصلی در خاطرات مرنیسی تحمیل می‌کند. در عوض، من می‌خواهم تفکر بر مفروضات معرفت‌شناختی‌ای را در برنامه‌های درسی مطالعات جنسیت و مطالعات کوئیر تشویق کنم که در نظر گرفتن رویاهای سرکشی مرنیسی را به عنوان متنی قابل آموزش غیرقابل قبول می‌داند. بسیاری از محققان مطالعات خاورمیانه دانش مرنیسی را نقد کرده‌اند و من به دنبال تکریم کردن مرنیسی یا دانش او نیستم. هدف من از تمرکز بر رویاهای سرکشی مرنیسی سه گانه است و من این مقاله را به سه بخش مرتبط تقسیم کرده‌ام.

نخست، من توانایی بالقوه متن را در کمک به ما برای فهم خویشاوندی کوئیر از طریق پیوندهای زمانی و همبستگی تجزیه و تحلیل می‌کنم، و بنابراین از نظریه‌های اروپایی-آمریکائی در مورد خویشاوندی، پیوندهای ناهمگن خونی، ایده‌های لیبرالیستی انتخاب، یا تفسیرهای هویت-محور از پیوند کوئیر فراتر می‌روم. دوم، من این درک از خویشاوندی کوئیر را بنا می‌کنم- که خویشاوندی کوئیر را از مفاهیم ایده‌آلیزه شده‌ی تعلق و اجتماع از طریق یکسان بودن، رها می‌سازد- تا زمانمندی پیشرونده غایت‌انگار پناهنده را برهم بزنم. در نهایت، با نظریه‌پردازی خویشاوندی کوئیر و جهان‌سازی پناهجویان از طریق رویاهای سرکشی مرنیسی، من تقسیم‌بندی مطالعات کوئیر و مطالعات منطقه‌ای را زیر سوال می‌برم. من نشان می‌دهم که چگونه نظریه کوئیر می‌تواند متنی همچون رویاهای سرکشی را به عنوان یک مبنای معرفت‌شناختی و نه یک نمونه در مطالعات جنسیت، محور قرار دهد. متونی که اغلب به دلیل قدیمی بودن و / یا «غیر کوئیر بودن» کنار گذاشته می‌شوند.

تاریخ تحول مفهوم ایدئولوژی در ایران پس از انقلاب

امید منتظری — 2021-10-22

مفهوم ایدئولوژی در ایران اگر چه تاریخ فشرده و منحصر به فرد خود را دارد اما تا حدی معرف معنای کلی و متناقض ایدئولوژی هم هست. در این مقاله بر تاریخ تحول مفهوم ایدئولوژی در ایران پس از انقلاب -به ویژه دهه ۶۰ و ۷۰ شمسی- مترکز خواهم کرد. با آزمون تجربه سیاسی در این جغرافیا به این پرسش پاسخی انضمامی خواهم داد که ایدئولوژی چیست؟ نقد آن چیست؟ در ایران، اگر آغاز دهه ۶۰ شمسی را دهه جدل‌های ایدئولوژیک نام بگذاریم، آغاز دهه ۷۰ را می‌توان شروع بحث‌های بی‌پایان دانست که تحت عنوان نقد ایدئولوژی بیان شد، دورانی که می‌توان از آن به عنوان "ایدئولوژی زدایی از ایدئولوژی" یاد کرد. نقدهایی که خود از بستری ایدئولوژیک، مدعای نقد ایدئولوژی داشتند. در این بستر تاریخی تلاش می‌کنم نشان دهم چگونه خوانش‌های به ظاهر متفاوت اسلامگرایی حکومتی، در حذف جریان‌های مارکسیست و برساختن خصلت‌های جمهوری اسلامی، دارای کارکردهای ایدئولوژیک یکسانی بودند. در توالی تاریخ تاسیس و تثبیت جمهوری اسلامی، آنچه در ابتدای انقلاب با عنوان "مکتب اسلام یا اسلام مکتبی" با هدف رقابت با جریان‌های مارکسیست عرضه شده بود، در روایت تجدیدنظرطلبان اسلامگرای ابتدای دهه ۷۰ ذیل "نقد ایدئولوژی" ظاهر شد. از میانه دهه هفتاد به بعد با قدرت گرفتن جریانه‌ای اصلاح‌طلب، گفتار روشفکری دینی بر فضای فکری و سیاسی ایران سایه افکند. در اثر غلبه یافتن این گفتار، تا کنون عمدتا بر تفاوت‌ها و نه همپوشانی جریانات اسلامگرا درون جمهوری اسلامی تاکید شده است. ترسیم یک نقشه توپوگرافی از جدل‌های ایدئولوژیک اسلامگرایان پس از انقلاب نشان خواهد که این گرایش‌ها چه نقشی در برساختن دم و دستگاه ایدئولوژیک ِ دولت در ایران داشتند. جدال "شبه آنتاگونیستی" بین عبدالکریم سروش و رضا داوری اردکانی که به "جدل پوپری‌ها و هایدگری‌ها" مشهور شد، مثال سرشت‌نمایی است که نشان خواهد داد که چگونه قطب‌نمای هر دو گرایش مذکور به سمت عقب راندن مارکسیست‌ها و همچنین در جهت حرکت آپاراتوس قدرت تنظیم شده بود. در تقارنی تاریخی، وقایع ایران همزمان است با آغاز دهه نود میلادی و گذر از جهان تاچریسم- ریگانیسم به دنیای پس از فروپاشی شوروی. دورانی جدید که تحت عنوان جهان "پساایدئولوژیک" و "پیروزی اردوگاه غرب و سرمایه‌داری" صورت‌بندی شد. به میانجی این تقویم جهانی به ایران بازخواهم گشت تا دریابیم چرا و چگونه، به دنبال بحث‌های مرتبط با نقد ایدئولوژی، در فضای نظری ایران استفاده از مفهوم گفتمان یا گفتار discourse)) رایج شد و به عنوان واژه‌ای که مدعی قضاوت غیرارزش‌گذارانه بود، گرایش‌های متضادی از چپ و راست را در پناه تساهلی کاذب کنار هم بنشاند.

بررسی نقش شبکه اجتماعی اینستاگرام در آگاهی‌بخشی جنسیتی

مریم رحمانی تهرانی — 2021-10-22

شبکه‌های اجتماعی در حال تغییر دادن نقش مخاطبان‌اند. این شبکه‌ها، توانسته‌اند خوانندگانی را که فقط شرح داستان یک فیلم یا حداکثر نقد آن را مطالعه می‌کردند، به تولیدکنندگان محتوی تبدیل کنند. ویژگی تعاملی شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود خوانندگان نظرات خود را به اشتراک گذارند. درک کاربران از موضوعات به دلیل گفتگویی که در شبکه‌های اجتماعی در می‌گیرد، می‌تواند تغییر کنند. اصطلاح شبکه‌های اجتماعی را برای نخستین بار چی‌ای بارنز در سال ۱۹۵۴ طرح کرد و از آن پس به سرعت به کلمه‌ای کلیدی در تحقیقات و مطالعات بدل شد. در تئوری شبکه اجتماعی سنتی، شبکه اجتماعی مجموعه‌ای از نهادهای اجتماعی است که شامل مردم و سازمان‌ها می‌شوند که به وسیله مجموعه‌ای از روابط معنی‌دار اجتماعی به هم متصل‌اند و با هم در به اشتراک گذاشتن ارزش‌ها تعامل دارند. خدمات شبکه اجتماعی امروزه بیشتر بر جامعه مجازی آنلاین متمرکز است .

در جامعه کنونی ایران، اینستاگرام به دلیل فیلتر نبودن، مخاطبان زیادی دارد. در سال ۹۶ بعد از تلگرام بالاترین میزان علاقه کاربران ایرانی را به خود اختصاص داده است (ایسپا ۱۳۹۶). وب سایت استاتیستا نیز در گزارشی تعداد کاربران ایرانی اینستاگرام را حدود ۲۴ میلیون نفر اعلام کرده است. به عبارت دیگر، حدود ۳۲ درصد از کاربران اینترنت در ایران در اینستاگرام نیز فعال هستند. این تعداد کاربر، به معنای استفاده ۳۰ درصد از جمعیت ایران از اینستاگرام است. بر اساس آمار ارائه شده در کافه بازار که فروشگاه مختص اپلیکیشن یا نرم افزارهای موبایلی در ایران است اینستاگرام بیش از ۱۸ میلیون بار از روی این نرم افزار در ایران دانلود شده است. البته، میزان کاربران اینستاگرام بیش از این مقدار است زیرا این اپلیکیشن از فضاهای دیگری همانند اپ استور اپل و پلی استور گوگل نیز دانلود می‌شود. اینستاگرام فضایی است که زنان از گروه‌های مختلف با تحصیلات مختلف می‌توانند در آن به تولید محتوی بپردازند، نظر بدهند و در مورد مسائلشان با دیگران حرف بزنند. از این رو فرصتی است برای زنان و بررسی پیام‌های تولید شده در این فضا و تحلیل آن از جنبه‌های گوناگون، اطلاعاتی درباره آنچه در آن روی می‌دهد در اختیار می‌گذارد. با توجه به اهمیت و جایگاه زنان در نقش‌های گوناگون و روند رو به رشد استفاده از شبکه‌های اجتماعی توسط زنان، بررسی حاضر به مطالعه نقش شبکه اجتماعی اینستاگرام در ارتقای آگاهی جنسیتی بین کاربران این فضا می‌پردازد. تاکنون پژوهشی در این زمینه در ایران انجام نشده است از این رو ضروری به نظر می‌ر‌سد به بررسی نقش شبکه اجتماعی اینستاگرام در ارتقای آگاهی جنسیتی بین کاربران آن بپردازیم.

آثار و اندیشه‌های هوشنگ پورکریم

هادی میری آشتیانی — 2021-10-22

در این مقاله سعی شده است تا با خوانش آثار هوشنگ پورکریم به عنوان یکی از پیشگامان تحقیقات مردم‌شناسانه در ایران و از خلال پیشینه تکوین اندیشه‌های او، اندیشه‌ها و فعالیت‌های اساسی او، کورنولوژی تفضیلی آثار و ایده های تاثیرگذار وی، اهمیت خوانش اندیشه‌ی او در زمانه‌ی حاضر را شرح دهم. تحقیقات پورکریم در حوزه‌ی مردم‌شناسی و پژوهش‌های دقیق وی از روستاهای ایران، قومیت‌ها، سنن و فرهنگ عامه از آن نظر واجد اهمیت است که سیاست‌های اقتصادی توسعه‌محور و مرکزگرا در ایران به همراه ساختارهای و سیاست‌های تبعیض‌آمیز، منجر به نادیده گرفتن زندگی بخش اعظمی از ایرانیان ذیل عنوان گروه‌های حاشیه‌ای شده است. میراث پورکریم، اندیشه درباره‌ی این گروه‌های فراموش‌شده و توجه به زندگی، روایات، هنر و باورهای آنان بوده است. مسئله‌ای که کماکان یکی از مهم‌ترین نیازهای پژوهش‌های علوم انسانی و اجتماعی در ایران است و در این مقاله سعی شده است تا به آن پرداخته شود.

درک اندیشه انتقادی در پرتو نسبت نقد با عصر جدید

ریحانه خاکی‌نژاد — 2021-10-22

نقد یا نفی ایدئولوژی

نسترن ربانی — 2021-10-22

مفهوم ایدئولوژی در جهان امروز مدافع ندارد. بعید است متفکر و نظریه‌پردازی را پیدا کرد که کار خود را ایدئولوژیک بداند. ایدئولوژی غالب و فراگیر در ایران و جهان این است که عرص ایدئولوژی‌ها سپری شده است. در این متن پس از مقدمهای کوتاه درباره این جهان به اصطالح پساایدئولوژیک، ریشه‌ها و زمینه‌های تاریخی نقد ایدئولوژی را مرور می‌کنم. سعی می‌کنم تا نشان دهم که تاریخ نقد و نفی ایدئولوژی تاریخی دوگانه است. از یک سو نقدی راستگرایانه که در آن نقد ایدئولوژی، نفی یوتوپیاگرایی است و در سویی دیگر نقدی چپ‌گرایانه که در نهایت نقد ایده‌الیسم است. می‌توان گفت که این دو تاریخ در نظریه‌های پست مدرنیستی دهه نود در دوران به اصطالح «پایان تاریخ» به هم می‌رسند. در ادامه تلاش می‌کنم تا ایده‌های مربوط به چگونگی کارکرد ایدئولوژی را مرور کنم و در پایان نقشه‌ای مقدماتی از نقدهای چپگرایانه و راستگرایانه در ایران را ارائه دهم.

اکنونیت روشنگری، امکان نقد در گفتمان‌های فلسفی مدرن

هاوری یوسفی — 2021-10-22

موضوع این تحقیق ماهیت و تعریف نقد، چگونگی گره‌خوردن آن با عصر جدید یا مدرنیته و همچنین چیستی اندیشه انتقادی و نسبت آن با فلسفه جدید اروپایی است. عصر جدید که شاخصه بارز آن خودآیینی عقل و به‌کارگیری آن در همه سطوح است همچنین خاستگاه تحولاتی بنیادین در همه شئون و اطوار زندگی بشری بر همین اساس هم هست؛ تحولاتی که نظمی جدید مطابق روح زمانه و در تناسب با آن برای سامان‌دادن به مناسبات اجتماعی، فرهنگی و ایجاد نظم سیاسی و حیات اقتصادی زنان و مردان در جهان مدرن را درانداخت. عصر جدید غیر از تلاش برای حصول و امکان شناخت بر مبنای عقل و معیارهای علمی برساخته سوژه خودآیین و خوداندیش، سیمای خود را در پیشرفت علمی-تکنیکی همچون عصاره عقل عینیت بخشید؛ دورانی که می‌توان آن را با شکل‌گیری کاپیتالیسم، برساخته‌شدن جهان بورژوایی، استقرار نظام‌های دولتی و یا با پایه‌ریزی علم مدرن هم تعریف کرد. اما هدف اصلی در تحقیق مذبور بررسی مفهوم نقد در گفتمان فلسفی عصر روشنگری به مثابه عصر نقد با تاکید و تمرکز بر مقاله روشنگری چیست؟ ایمانوئل کانت، فیلسوف شهیر آلمانی و نسبت آن با مدرنیته و همچنین اکنونیت آن برای همه زمان‌ها است. همچنین در ادامه تحقیق، چیستی اندیشه انتقادی، اصول تحلیلی مترتب بر آن به عنوان یکی از رهیافت‌های اثرگذار و راهگشا در علوم اجتماعی و انسانی معاصر مورد واکاوی و پژوهش قرار خواهد گرفت. سوژه خودبنیاد مدرن.

اسلامیسم، جنبشی جماعت‌گرا

عاصفه رضایی — 2021-10-22

در مقاله زیر مفاهیم جامعهsociety/Gesellschaft )) و جماعتGemeinschaft/ Community )) را با نظر به دیدگاه‌های فردیناند تونیس و هلموت پلسنر شرح می‌دهیم. سپس با توصیف و تحلیل علل پیدایش جماعت‌گرایی و اسلامیسم، تلاش خواهیم کرد با ذکر نمونه‌هایی از ایده و افکار اسلامگرایی رادیکال تصویری تمام‌نما از این پدیده مدرن اجتماعی ارائه دهیم.