https://journals.iranacademia.com/FTJ <p><strong>ژورنال آزادی اندیشه</strong>، ژورنال رسمی <a href="https://azadiandisheh.com/" target="_blank" rel="noopener">انجمن آزادی اندیشه</a> است. نسخه‌های چاپی و آنلاین ژورنال، که یک دوفصل‌نامه دوزبانه است، در بهار و پاییز به انتشار می‌رسند.</p> <p>ژورنال آزادی اندیشه ارگان‌ «انجمن» است و زیر نظر <a href="https://journals.iranacademia.com/FTJ/about/editorialTeam">شورای دبیران</a> فعالیت کرده و توسط <a href="https://publication.iranacademia.com/" target="_blank" rel="noopener">انتشارات ایران آکادمیا</a> منتشر می‌شود.</p> <p>این ژورنال از خرداد۱۳۹۴ تا خرداد ۱۴۰۰، <a href="https://azadiandisheh.com/%d9%86%d8%b4%d8%b1%db%8c%d9%87/" target="_blank" rel="noopener">۱۰ شماره منتشر کرده است</a> و از خرداد۱۴۰۰ سیستم نشر آنلاین و چاپی خود را با معیارهای تماما معتبر علمی و همچنین ویژگی‌های نشر دیجیتال به روز کرده، و با ساختار یک ژورنال دوزبانه علمی با دسترسی باز، به کار خود ادامه می‌دهد. <br /><a href="https://journals.iranacademia.com/FTJ/about">بیشتر بخوانید...</a></p> انتشارات ایران آکادمیا fa-IR ژورنال آزادی اندیشه 2772-7459 https://journals.iranacademia.com/FTJ/article/view/10-53895-vwah6437 <p class="IAUP-Abstract" dir="RTL"><span lang="FA">هدف این مقاله مطالعه نقش روشنفکران در اصلی‌ترین جنبش‌های اجتماعی و اعتراضی مردم در قرن چهاردهم خورشیدی است. چهار جنبش اجتماعی مهم این قرن برای تحلیل انتخاب شدند: جنبش ملی دوران پس از جنگ دوم جهانی تا سال ۱۳۳۲، جنبش ضد سلطنتی سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ که منجر به استقرار جمهوری اسلامی شد، جنبش سبز سال ۱۳۸۸ در مخالفت با نتایج انتخابات ریاست جمهوری، خیزش‌های اعتراضی مردمی سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸. بررسی سنجشگرانه این چهار جنبش بزرگ قرن حکایت از تحول نقش روشنفکران در حرکت‌های اجتماعی در ایران دارد. اگر در اولین جنبش بزرگ قرن روشنفکران نقش بسیار مهمی در گفتمان‌سازی و مشروعیت بخشیدن به جنبش ایفا کردند، آخرین خیزش‌های اعتراضی بدون مشارکت فکری و عملی روشنفکران پیش رفتند. گونه‌شناسی که در بررسی این چهار جنبش پیشنهاد می‌شود چهره‌ها و سبک‌های گوناگون روشنفکری و تحول آنها را نشان می‌دهد. جنبش‌هایی روشنفکران مرجع و گفتمان‌ساز داشتند و جنبش‌هایی نیز روشنفکران خاص خود را بوجود آوردند. کم رنگ شدن تدریجی نقش روشنفکران در جنبش‌های اجتماعی بخش پایانی قرن را شاید بتوان نشانه بحرانی دانست که شکلی از روشنفکری در ایران از سر می گذراند.</span></p> فرهاد خسروخاور سعید پیوندی حق نشر 2022 ژورنال آزادی اندیشه https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ 2022-04-25 2022-04-25 11 1 24 10.53895/VWAH6437 https://journals.iranacademia.com/FTJ/article/view/10-53895-pclj6746 <p class="IAUP-Abstract" dir="RTL"><span lang="FA">موضوع این نوشته پرداختن به ظهور جریان روشنفکری مسلمان در قرن ۱۴ شمسی و فراز و فرود آن در تاریخ معاصر ایران است. برای فهم بهتر این جریان به بررسی چهار نسل از روشنفکران مسلمان خواهیم پرداخت که دغدغه اصلی آنان بازاندیشی در باره منظومه فکری اسلام برای سازگار کردن آن با ارزش‌های جهان مدرن است. هدف این نوشته برجسته کردن رابطه تنگاتنگ کوشش‌های فکری این جریان و تحولات اجتماعی ایران است که نمود آن را می‌توان در سرمشق‌های فکری هر نسل از آنان دید. </span></p> محسن متقی حق نشر 2022 ژورنال آزادی اندیشه https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ 2022-04-25 2022-04-25 11 25 44 10.53895/PCLJ6746 https://journals.iranacademia.com/FTJ/article/view/10-53895-dpjs1022 <p class="IAUP-Abstract" dir="RTL"><span lang="FA">«اجنبی، حرف بزن! بگو من چه باید بکنم که ایرانیان را هشیار نمایم». این جملهٔ عباس میرزا به‌روشنی از نوعی مواجههٔ غریبِ ایرانیان با «دیگری» در آغازِ عصرِ جدید خبر می‌دهد: اجنبی حقیقتی نزدِ خود دارد که آشکارکردن‌اش به هشیاریِ ایرانیان منجر می‌شود. این را می‌توان از نخستین تلاش‌هایِ «ما»یِ ایرانی برایِ تخیلِ رؤیایِ «دیگری» دانست. برایِ بحث دربارهٔ این خیال که از مواجهه با «دیگری» نشأت می‌گیرد، ابتدا نگاهی به «مکتوباتِ» آخوند‌زاده انداخته و بدین واسطه خیالِ «ما»یِ ایرانی را تا انقلابِ ۱۳۵۷ دنبال می‌کنیم. انقلابِ ۱۳۵۷ نقطه‌ای متفاوت در زیستِ این خیال است چرا که رؤیایی غریب و متفاوت بود به‌مثابهٔ رخدادی تکین، و</span> <span lang="FA">این بار «دیگری» به حیرت افتاد که در آنجا چه خبر است، یا به‌تعبیرِ فوکو «ایرانیان چه رؤیایی در سر دارند». فوکو برایِ فهمِ این رؤیا بر «تعالیم و محتوایِ باطنیِ تشیع» دست می‌گذارد که طبقِ نظرش «شیوهٔ بودنِ» تک‌تکِ معترضان در خیابان‌هایِ ایران را تعیین می‌کرد. روایتِ او از رؤیایِ ایرانیان همواره نقد شده است چرا که در دفاع از «روحانیتِ» رخدادهایِ انقلابی خشونت‌هایِ جاری در شورش را از این «روحانیت» جدا و</span> <span lang="FA">حتی آن را گریزناپذیر می‌انگارد. اما با استمرارِ خشونت توسطِ حکومتِ بنیادگرایی که سودایِ خلافتِ اسلامی داشت، این رؤیا به یک کابوس استحاله یافت و خودِ فوکو هم دیگر بحث‌اش را ادامه نداد. برایِ فهمِ این کابوس به سالِ ۱۳۸۸ می‌رویم و بر بحثِ نیکفر از «حقیقتِ دینی» تمرکز می‌کنیم که در زندان پدیدار می‌شود. نوشته چنین پایان می‌یابد که ۵۷ و ۸۸ تنها تحققِ یک کابوس نبود، و با خوانشِ ژیژک از «رخدادِ ایرانی» می‌بینیم که توانشِ رهایی‌بخشِ اسلام را نمی‌توان به‌واسطهٔ خشونت‌اش نادیده گرفت.</span></p> سایه آذرپناه مائده مکتوم حق نشر 2022 ژورنال آزادی اندیشه https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ 2022-04-25 2022-04-25 11 45 64 10.53895/DPJS1022 https://journals.iranacademia.com/FTJ/article/view/10-53895-ztih6923 <p>این مقاله سرگذشتی‌ست خودنوشت از دلمشغولی احمد اشرف با هویت ایرانی که با پایبندی وی به «ناسیونالیسم رمانتیک افراطی هخامنشی» در شش سالگی در زمان رضاشاه آغاز می‌شود و تا ۱۷ سالگی ادامه می‌یابد. آنگاه با رشد فکری با چرخشی پا به دیدار دوم می‌گذارد که از باب روایتی انسان‌شناسانه و مدرن و در تضادی کامل با روایت نخستین است. چرخش دوم پس از سال‌ها ویراستاری در دانشنامه ایرانیکا و کندوکاو مداوم در متون تاریخی ایران در دوران اسلامی آغاز می‌شود&nbsp; و با نقد روایت ناسیونالیستی و روایت ضد ناسیونالیستی، پا به دیدار سوم می‌گذارد که دوران ابداع نظریه تاریخی‌نگر یا روایت سوم از هویت ایرانی است که مبتنی بر تمایز نهادن میان مفهوم «هویت ایرانی» (ایرانیت) و «هویت ملی ایرانی» است.</p> احمد اشرف حق نشر 2022 ژورنال آزادی اندیشه https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ 2022-04-25 2022-04-25 11 65 76 10.53895/ZTIH6923 https://journals.iranacademia.com/FTJ/article/view/10-53895-kjop7041 <p>زنان ایرانی در طول تاریخ از راه‌های گوناگونی برای دسترسی به فضاهای عمومی در جامعه تلاش کرده‌اند. در دوره پهلوی، زنان بطور عملی در مباحثات ملی پیرامون جنسیت و اصلاح قانون حمایت از خانواده شرکت ‌جستند. در آن زمان، چند عامل از فرمان کشف حجاب گرفته تا افزایش حضور زنان در فضاهای عمومی (تا اندازه­ای به ­سبب پذیرش آموزش همگانی برای زنان) تا تشویق و ترویج روابط اجتماعی هنجاری، فضاهای سراپا مردانۀ جامعه را با اختلال روبه­رو کرد. با این­که مدرنیته و تحولات اجتماعیِ بین سال‌های ۱۹۰۰ و ۱۹۷۹ منجر به تثبیت دگرجامعه­پذیری و دگرجنس­گرایی به عنوان هنجارهای بنیادین جامعه شد ولی جمهوری اسلامی همواره کوشیده تا یک جامعۀ مبتنی بر تبعیض جنسیتی را بازسازی کند. حکومت همواره درگیر شکل­دهی به امور جنسی و جنسیتی از راه تحمیل حجاب، وارونه­سازیِ اصلاحات مربوط ­به قوانین خانواده و ترویج چندهمسری و ازدواج موقت بوده است. در حالی که انقلاب اسلامی وضعیت زنان را از چهار دهه پیش دگرگون کرد، امروز زنان ایرانی با خواستی مصمم و آرام برای استقلال جنسی و بدنی در حال انقلاب هستند. در ایران امروز، مادران و دختران از اقشار مختلف اجتماعی-اقتصادی در کنار یکدیگر برای برابری و آزادی انتخاب می‌جنگند.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</p> کلودیا یعقوبی حق نشر 2022 ژورنال آزادی اندیشه https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ 2022-04-25 2022-04-25 11 77 90 10.53895/KJOP7041 https://journals.iranacademia.com/FTJ/article/view/10-53895-zsvn5742 <p class="IAUP-Abstract" dir="RTL"><span lang="FA">یکی از جلوه‌ها و نیز بسترها و پیش‌برنده‌های تجدد آموزش است. سده ۱۴ در ایران سده دگرگونی این نهاد است، دگرگونی‌ای نه ناشی از گسست انتقادی با گذشته، بلکه به عنوان چیزی بیگانه شده با آن و ادامه‌دهنده عناصری از آن. در این باره محمدرضا نیکفر با سعید پیوندی، استاد جامعه‌شناسی در فرانسه و دارای تخصص در زمینه آموزش و پرورش گفت‌وگو کرده‌ است.</span></p> سعید پیوندی محمدرضا نیکفر حق نشر 2022 ژورنال آزادی اندیشه https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ 2022-04-25 2022-04-25 11 109 116 10.53895/ZSVN5742 https://journals.iranacademia.com/FTJ/article/view/10-53895-vvub9045 <p class="IAUP-Abstract" dir="RTL"><span lang="FA">علیرضا مناف‌زاده طی سخنرانی خود در مراسم تدفین جمشید بهنام، جامعه شناس برجسته و پیش‌کسوت ایرانی، دربارۀ ارزش علمی و فعلیت تألیفات بهنام و مضامین برخی از کارهای تحقیقی او درنگ کرد. مناف‌‌زاده، از جمله، به جایگاه و اهمیت این آثار، در بستر زمانی و زمینه تاریخی نگاشته شدن آنها، پرداخته است. در پی این بررسی او از جمله نتیجه می‌گیرد که جامعه‌شناسان ایرانی، برای شناختِ جامعۀ کنونی ایران، از خواندن تحقیقات جمشید بهنام بی‌نیاز نیستند. کارهای تحقیقی و تألیفی او، نه تنها نکات ارزشمندی در زمینۀ روش‌شناسی در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند، بلکه تحلیل‌ها و نتیجه‌گیری‌های او می‌توانند مبنا و نقطۀ عزیمتی برای مطالعات قیاسی جامعه‌شناسان کنونی باشد.</span></p> علیرضا مناف‌زاده حق نشر 2022 ژورنال آزادی اندیشه https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ 2022-04-25 2022-04-25 11 117 122 10.53895/VVUB9045 https://journals.iranacademia.com/FTJ/article/view/10-53895-rgzg7213 <p>آنچه که از ایران در رسانه‌های جهانی به تصویر کشیده می‌شود، تصویری از یک رژیم استبدادی در حال گسترش است که مصمم است بر پایه‌های ایدئولوژیک خود آنگونه که در سال ۱۹۷۹ بیان شد، پایبند باشد. با این حال در لایه‌های زیرین، تغییرات عمیقی در جامعه ایران در حال رخ دادن است، بخصوص در نهاد ازدواج و تحول جنسیتی که اصول بنیادین رژیم را تهدید می کند و جذبه ایدئولوژیک آن را به شدت تضعیف کرده است. در حالی که رسانه‌های ایران این تغییرات را بسیار منفی و مخرب معرفی می‌کنند، در بسیاری از موارد این تغییرات زنان را از قید مفاهیم منسوخ «اخلاق» و «شایستگی» رها کرده‌اند و این امکان را برای آن‌ها فراهم کرده‌اند که به عنوان رهبران سرسخت اعتراضات مردمی علیه رژیم استبدادی ظاهر شوند. این مقاله به برخی از این تغییرات در دهه اخیر می‌پردازد و به رویه‌هایی اشاره دارد که با اتکا به آن‌ها بنیادهای ایدئولوژیک رژیم همچنان تهدید می‌شوند، رژیمی که مشروعیت خود را بر پایه تصورات کهنه از عدالت، تفکیک جنسیتی، ارزش‌های خانوادگی، اخلاق و تقوای فرضی بنا کرده است.</p> ژانت آفاری حق نشر 2022 ژورنال آزادی اندیشه https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ 2022-04-25 2022-04-25 11 1 29 10.53895/RGZG7213 https://journals.iranacademia.com/FTJ/article/view/10-53895-zkmn4547 <p>همه‌گیری ویروس کرونا تأثیر پس‌برنده بر دستآوردهای اقتصادی زنان در سراسر جهان داشته است. مشاغل زنان ۱.۸برابر آسیب‌پذیرتر از مشاغل مردان بوده است. در ایران نیز، همه‌گیری و تعطیلی‌ها، نرخ مشارکت اقتصادی پایین زنان را تا حدود ۲۰ درصد کاهش داده است. این مقاله با استفاده از داده‌های اداره آمار ایران، نتایج بازار کار ایران قبل از کووید/پایان سال ۲۰۱۹ را با پایان سال ۲۰۲۰ مقایسه می‌کند. از آنجایی که فضای تحریم‌ها بین این دو مقطع زمانی، در دولت روحانی بدون تغییر باقی ماند، می‌توان استنباط کرد که تفاوت‌ها عمدتاً ناشی از تأثیرات اقتصادی همه گیری بوده است. متاسفانه هنوز اطلاعات مربوط به سال ۲۰۲۱ منتشر نشده است.</p> نادره شاملو حق نشر 2022 ژورنال آزادی اندیشه https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ 2022-04-25 2022-04-25 11 29 36 10.53895/ZKMN4547